Dopamin

Dopamin -İnsan bədəninda təbii yaranan kimyəvi madədir. Simpatik sinir sistemində təsirləri dərman olaraq ürək döyüntülərinin artırılması və qan dövranını yüksəltmək üçün işlədilir. Normal insanın beynində onun axıcı və əlaqəli hərəkətini təmin edən dopamini ifraz edən hüceyrələr var. Dopamin beyinə gələn məlumatları bir sinir hüceyrəsindən digərinə ötürür.

Dopamin beyində ifraz olunan hormondur. Dopamin də, serotonin kimi sinir ötürücüdür və “xoşbəxtlik hormonu” adlandırılır.

Dopamin insanı pozitiv, həyata bağlı, güvənli hiss etməsini təmin edir. Dopamin azlığında unutqanlıq, tənbəllik və sıxılma kimi ruh halları görülür.

Siqaret, alkoqol və narkotik maddələr dopaminin təkrar sorulmasını dayandırır. Beləliklə, sinir ucları arasında dopamin yığılıb qalır və beyin dopamin çoxluğunu həzz qəbul edərək bu maddələrdən yenə də istəyər. Bu da həmin maddələrdən aslılıq yaradır.     Sevdiyiniz musiqiyə qulaq asdıqda, günəş işığına çıxdıqda, C vitamini qəbul etdikdə və digər xoşladığınız şeylərlə məşğul olduqda dopamin səviyyəsi artır.

Xoşbəxtlik hormonu həm insanlarda həm də hevyanlarda baş beyində istehsal olunur. Əhvalımıza təsir edən 2 əsas maddə vardır:

Seratonin

Daxildən işıq saçan, insanlar bu hormona ehtiyac duymurlar və özlərini ikiqat xoşbəxt hiss edə bilərlər, belə ki,alimlər müəyyən ediblər ki, bu natural kimyəvi element insanı xərçəng xəstəliyindən qoruya bilir. Serotonin, bəzi hüceyrələrin özünü məhvetməsinə  hökm verə biləcək xüsusiyyətə  malikdir. Hal hazırda alimlər bu fenomen əsasında xərçəngin müalicəsinin yeni  metodu üzərində çalışırlar.

Serotonin gərginliyi aradan qaldırır, yuxu və iştaha təsir edir, həzz hissini formalaşdırır və əhvalı yüksəldir. Şokolad, banan, xurma və əncirdə onun miqdarı böyükdür.

Belə ki, serotoninn miqdarı çoxaldıqca əhval yaxşılaşır, əhval yaxşılaşdıqda da serotoninin miqdarı  çoxalır.

Endorfin.

Endorfinin çox olduğu halda – insan özünü tam güclü, enerji dolu, optimistik və təmamilə xoşbəxt hiss edir. Bu bioloji aktiv birləşmələr (neyropeptidlər) beyin hüceyrələri və sinir sistemi tərəfindən istehsal olunur. Onlar da xoşbəxtlik hormolarına aid edirlirlər. Xüsusi reseptorlarla birləşərərək, beyində yerləşən həzz mərkəzinə gedən sinir impulslarının gedişatını yüngülləşdirirlər. Bu sinir mərkəzini oyadılması bizə yüngüllük, gumrahlıq və sevinc hissi verir.

Endorfinlər həmçinin güclü ağrıkəsici, hərarət salma və iltihabəleyhi təsirə malikdirlər. Buna misal olaraq, hamiləlik zamanı onların miqdarı artır, doğuşdan sonra isə kəskin olaraq azalır. Məhz bu doğuşdan sonrakı depressiyaya səbəb olur.

Bizi ən çox nə xoşbəxt edir…

İntensiv fiziki yük. Yarım saat məşq ərzində qanda “xoşbəxtlik hormonu ” konsentrasiyası  5-7 dəfə artır. Həzz 1-2 saat davam edir. Bu vasitə əsasən kişilərə yaxşı təsir edir.

Qida-Əhalinin 40% – i yaxşı yeməyi həzz mənbəyi hesab edir. Lakin hər  yemək endorfin sintezinə təsir etmir. Bu sahədə birinci yerdə karbohidratlı qida və şokoladdır. İkinci yerdə isə banan. Eyni təsirə dondurma da malikdir. Digər şirnilər isə endorfini istehsalını aşağı səviyyədə stimullaşdırma təsirinə malikdirlər.

Hamiləlik qadına xoşbəxtlik hissini 9 ay müddətində verir. Endorfinin istehsal səviyyəsinin  pik nöqtəsi doğuş zamanı baş verir.

Ultrabənövşəyi şüalar- Orqanizmdə serotoninin konsentrasiyasını çoxaldır. Məhz bu səbəbdən isti və günü uzanması   insanlara müsbət təsir göstərir.

Soyuq-Kanadalı alimlərin fikrinə əsasən dozalanmış soyuq temperatur xoşbəxtlik hormonun istehsalını çoxaldır.         Hətta qarın üstündə ayaqyalın qaçmaq və gəzməklə nevroz və depressiyanı müalicə edirlər.

Gülüş- Biz güldüyümüz zaman endorfinin miqdarı kəskin olaraq artır.

İncəsənət- O xəstələr ki müalicəvi dozada musiqi və rəssamlıq təyin edilmişdir,onlarda digərləri ilə müqayisədə daha az ağrıkəsici preparatlara ehtiyac qalmışdır. Bundan əlavə onların qan təzyiqi normallaşmışdır.

Serotonin (Dopamin) hormonu orqanizmdə normal miqdarda olduqda insanın həyata olan həvəsi artır və o özünü xoşbəxt hesab edir.

Bu səbəbdən də ona xoşbəxtlik hormonu adı veriblər. Adətən serotonin mədə-bağırsaq və mərkəzi sinir sisteminə təsir edir. Mərkəzi sinir sistemində olan serotonin insanın ruh halını, yuxusunu, iştahanı, elmə olan həvəsini, hafizəsini, cinsi və sosial davranışlarını tənzimləyir.

Tərkibində serotonin olan qidalar aşağıdakılardır:

– şokolad

– pendir

– portağal

– narıngi

– süd.

 

YAZAR: Gülaf Məhərrəmova

 

Həmçinin bax: https://kafkazh.com/mitokondrial-dnt-mtdna-nedir-2/

Həmçinin bax: https://tehsilim.org/ugur-mm-tedris-merkezi/