Alternativ enerji mənbələri
Memarlıqda tikililərin strukturunun, konsepsiyasının yanı sıra son texnologiyalara cavab verməsi də mühüm yer tutur. Ən son texnologiyaların tikililərə tətbiqi tikilini insana, ətrafa və.s daha uyumlu hala gətirəcək. Sizə çatdırmaq istədiyim mövzu binaların alternativ enerji mənbələridir.
Bərpa olunan enerji nədir?
Bərpa olunan enerji mənbələri özlərini təbii şəkildə yeniləmək potensialına malik enerji tipləridir. Bu mənbələrə alternativ enerji və ya qısa müddətə bərpa olunan enerji deyilir. Bunlar ənənəvi qaz yanacaqlarını (mənbələrin ) əvəz edə biləcək bir yanacaq (enerji) seçimidir; onların istifadəsi və populyarlığı da artır. Faydaları çox böyükdür.
Yağ, kömür və ağac kimi qalıq yanacaqlar müxtəlif proseslərdən istifadə edilərkən enerji verir. Bununla birlikdə, onlar təbiətdə məhdudiyyətsiz deyillər və müəyyən bir müddətdən sonra tükənirlər. Bununla birlikdə, fosil yanacaqların yanması nəticəsində ətraf mühitin çirklənməsi (havanın çirklənməsi, suyun çirklənməsi, torpağın çirklənməsi və s.) meydana gəlir və nəticədə turşu yağışlarının meydana gəlməsinə səbəb olan kükürd dioksidi (SO2) və azot oksidləri (NOX) ortaya çıxır, okeanlar asidik bir hal almaqdadır. Torpaqdakı faydalı canlılar azalır. Bu ziyanları aradan qaldırmaq üçün tükənməyən, özünə bərpa olunan və ekoloji cəhətdən təmiz enerji seçmək lazımdır.
Günəş enerjisi
Günəş enerjisi günəş şüalarının günəş panellərinin köməyi ilə istiliyə və elektrikə çevrilməsi nəticəsində əmələ gəlir. Təbii enerji mənbələri arasında olan günəş enerjisi ətraf mühitə heç bir zərər vermədən əldə edilə bilər. Əvvəllər daha baha başa gələn bu enerji növü daha əlverişli xərclər hesabına sürətlə artır. Bundan əlavə, günəş enerjisindən istifadə sahələri çox böyükdür və gündən-günə artır.
Külək enerjisi
Günəş şüalarının dünyaya gəlməsi və dünyanın qayıdışı ilə meydana gələn küləklər arasındakı fərqlərin yaratdığı təzyiq nəticəsində əldə edilən enerji növüdür. Şiddətli külək olan yerlərdə quraşdırılmış külək turbinləri vasitəsilə əldə edilən külək enerjisi bərpa olunan enerji mənbələridir. Texnoloji inkişaf sayəsində küləyin proqnozlaşdırılması, külək enerjisindən daha səmərəli istifadə etməyimizə kömək edir.
Hidravlik (hidroelektrik) Enerji
Su elektrik enerjisi suyun axın gücündən istifadə etməklə əldə edilən və dünyaya istixana qazı tökülməsinə səbəb olmayan bir enerji növüdür. Su elektrik enerjisi su axını nəticəsində yaranan kinetik enerjini kanallar vasitəsilə turbinlərə ötürməklə istehsal olunur. Xüsusilə hündürlüyü və su axınının yüksək olduğu yerlərdə su elektrik stansiyası böyük üstünlük təmin edəcəkdir.
Geotermal enerji
Geotermal enerji birbaşa və ya dolayı yolla geotermal ehtiyatların olduğu yerlərdə əldə olunan enerji növüdür. İstilik, soyutma, elektrik enerjisi istehsalı və mineral istehsal kimi müxtəlif məqsədlərə xidmət edən bu enerji növü spa köməyi ilə turizm sektoruna da kömək edir.
Biokütlə enerjisi
Biokütlə, ağac və meşə təsərrüfatı qalıqları, kənd təsərrüfatı və kənd təsərrüfatı bitkiləri, sənaye və ya bələdiyyə tullantıları kimi bərpa olunan istilik və enerjiyə çevrilə bilən bitkilərdən əldə edilən böyük bir bioloji materialdır. Biokütlə enerjisi biomassa tullantılarını yandırmaq və ya fərqli proseslər vasitəsilə istifadə etməklə əldə edilən enerji növüdür.
Hidrogen Enerji
Hidrogen enerjisi, təbiətdəki birləşmələrdə olan hidrogen qazının emalı və çevrilməsi nəticəsində yaranan enerji mənbəyidir. Təbii enerji mənbəyi olmasa da, davamlı və alternativ enerji mənbələri arasındadır.
Dalğa Enerji
Dalğa enerjisi dənizlərdə dalğalanma hərəkətindən və dalğaların yaratdığı təzyiqdən əldə olunan enerji növüdür. Təbii və davamlı enerji istehsalı dalğa generatorlarından köməyi ilə dalğa enerjisindən təmin edilir.
Bərpa olunan enerjinin üstünlükləri
Yenilənə bilən enerjini qaz yanacaqları üzərində istifadə etmək bir sıra üstünlüklərə malikdir.
1.Bərpa olunan enerji tükənməyəcək
Bərpa olunan enerji texnologiyaları enerji yaratmaq üçün birbaşa ətraf mühitdən qaynaqlardan istifadə edir. Bu enerji mənbələrinə bəzi daha məşhur variantları adlandırmaq üçün günəş işığı, külək, gelgit və biokütlə daxildir.
2. Baxım tələbləri daha aşağıdır.
Əksər hallarda bərpa olunan enerji texnologiyaları ənənəvi yanacaq mənbələrindən istifadə edən generatorlara nisbətən daha az texniki xidmət tələb edir. Daha az texniki xidmət tələbləri daha çox vaxta və pula qənaət edir.
3. Bərpa olunanlar pula qənaət edir
Bərpa olunan enerjidən istifadə, uzun müddətə pulunuzu qorumağa kömək edə bilər. Həm texniki xidmət xərclərinə həm də əməliyyat xərclərinə qənaət edəcəksiniz. Günəşdən, küləkdən, buxardan və ya təbii proseslərdən enerji yaradan bir texnologiyadan istifadə edərkən yanacaq doldurmaq üçün pul ödəməli deyilsiniz. Bərpa olunan enerjidən istifadə edərək qənaət edəcəyiniz pulun miqdarı, texnologiyanın özü də daxil olmaqla bir sıra amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər. Əksər hallarda bərpa olunan enerjiyə keçid yüzlərlə ilə minlərlə dollar arasında qənaət deməkdir.
4. Bərpa olunan enerjinin çox sayda sağlamlıq və ekoloji faydaları var
Bərpa olunan enerji mənbələri havaya istixana qazları və ya çirkləndirici maddələr buraxmır. Bu daha kiçik bir karbon izi və təbii mühitə ümumi müsbət təsir deməkdir . Yanma prosesində qalıq yanacaqlar, qlobal temperaturun yüksəlməsini və həddindən artıq hava hadisələrinin tezliyini şiddətləndirdiyi sübut edilmiş çox miqdarda istixana qazı buraxır.
Qazılan yanacaqların istifadəsi təkcə istixana qazlarını deyil, həm də tənəffüs və ürək sağlamlığına səbəb olan digər zərərli çirkləndiriciləri də yayır . Yenilənə bilən enerji ilə, bu çirkləndiricilərin yayılmasının azaldılmasına və ümumi sağlam bir atmosferə kömək edirsiniz.
5. Bərpa olunan enerji xarici enerji mənbələrinə etibarın azalması
Bərpa olunan enerji texnologiyaları ilə yerli enerji istehsal edə bilərsiniz.
Bərpa olunan enerjinin çatışmazlıqları
1.Daha yüksək qiymət
Bərpa olunan enerjidən istifadə edərək pul qazana bilsən də, texnologiyalar adətən enerji istehsalçılarına nisbətən daha bahalıdır. Bununla mübarizə aparmaq üçün, tez-tez bərpa olunan texnologiyaların ilkin xərclərini azaltmağa kömək etmək üçün vergi kreditləri və güzəştlər kimi maliyyə stimulları mövcuddur.
2. Aralıq
Bütün dünyada bərpa olunan enerji mənbələri mövcud olsa da, bu mənbələrin əksəriyyəti 24/7 il boyu mövcud deyildir. Bəzi günlər digərlərindən daha küləkli ola bilər, gecələr günəş parlamaz, quraqlıq zamanla yarana bilər. Bu texnologiyaları pozan gözlənilməz hava hadisələri ola bilər. Qazılan yanacaqlar ara vermir və istənilən vaxt açıla və ya söndürülə bilər.
3. Saxlama imkanları
Bəzi bərpa olunan enerji mənbələrinin ara verməsi səbəbindən enerjinin saxlanmasına çox ehtiyac var. Bu gün saxlama texnologiyaları mövcud olsa da , xüsusən genişmiqyaslı bərpa olunan enerji stansiyaları üçün bahalı ola bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, texnologiya inkişaf etdikcə enerji saxlama qabiliyyəti artır və vaxt keçdikcə batareyalar da əlverişlidir.
4.Gözəlliyindən əlavə bu ekoloji cəhətdən təmiz, davamlı və minimal zərərli enerji istehsalının da mənfi cəhətləri var. Məsələn, yüksək nəticə almaq üçün külük gücünün Hollandiya kimi güclü bölgələr olmalıdır. Eyni şəkildə, gelgit enerjisi istehsalı, dəniz və ya okean yaxınlığında gelgit hadisələrinin yaşandığı Kanada və İngiltərə kimi ölkələrdə effektivdir, maya dəyəri daxili dəniz sahillərində olan ölkələrdə istehsaldan daha yüksəkdir. Yenidən hidrotermal enerji üçün isti su mənbələrinin sıx olduğu bölgələrə sahib olmaq lazımdır. Hər bir ölkədə bu enerji mənbələrindən müəyyən bir şəkildə istifadə edilə bilər, amma səmərəliliyin dəyəri əhatə edib-etməməsi nöqtəsində ən yüksək səmərəliliyi necə əldə etdiyimizə baxmalıyıq. Bu baxımdan nəzərdən keçirildikdə, hər bölgə üçün mövcud resurslar məhduddur.
Türkiyənin coğrafi şəraiti ilə əlaqədar olaraq bu mənbələrdən çox istifadə edilə bilər. İlin demək olar ki, yarısını günəşli keçirən bir ölkə olaraq günəş panelləri həm evlərdə, həm də şirkətlərdə məhsuldar olacaqdır. Qara dəniz bölgəsi olduqca küləklidir və külək enerjisi istehsalı üçün gözəl bir bölgədir. Egeyin, xüsusən də Mərkəzi Egey bölgəsi və Şərqi Anadolu bölgəsinin termal su ehtiyatları ilə zəngin olan hidrotermal enerji istehsalı artırıla bilər.
Yazar: Pikəxanım Bağırova
