Almaniya XIX əsrin sonları-XX əsrin əvvəllərində

XIX əsrdə Prussiyanın rəhbərliyi altında vahid bir Alman dövlətinin yaranmasını dəstəkləyən şübhəsiz çox qüvvələr var idi. Ancaq 10 ildən az bir müddətdə, 1864- 1871-ci illər arasında Prussiya krallığının Danimarka, Avstriya və Fransaya qarşı 3 uğurlu müharibə edəcəyi heç zaman özünü təsdiq etmədi. Köhnə düşmən Fransaya qarşı müharibə nəticəsində yaranan yüksək milliyətçilik şəraitində Cənubi Alman dövlətləri özünü qorumaq və hərbi öhdəlik səbəbiylə instinktiv olaraq Prussiyaya üz tutdu. Nəhayət, keçmiş Şimali Almaniya konfederasiyasının konstitusiyasına çox az dəyişiklik edilməsi müqabilində siyasi birliyə qoşuldular. 1866-cı ildə Bismarkın özü “İnqilab etmək lazımdırsa, onu əzab verməkdən üstün tutardıq” demişdi. Buna görə 1871-ci ildə Bavariya və Vürtemnerg hökmdarları yeni bir federativ imperiya imperatorluğunun Prussiya hökmranlığını qəbul etdilər.

Fransızların 1870-1871-ci illər məğlubiyyətindən sonra Fransanın 2 əyalətinə Elzas və Lotareyaya ilham vermək üçün Prussiyanın qərarı, yeni bir Alman imperiyasının tərkibinə başqa bir milli azlığın daxil olmasını bildirdi. Bu azlıqların necə davranacağı və imperiyanın hüdudlarından kənarda yaşayan milyonlarla almanla necə münasibət quracağı hələ dəqiq deyildi.

Bismark həmişə Almaniyada Prussiyanın gücünü genişləndirməyə can atırdı və instinktiv olaraq nəyin qarşısını almaq istədiyini bilirdi.

Bismarkın daxili siyasəti: Təhsil və ruhanilərin təyin edilməsi üzərində dövlət nəzarəti quruldu. Məcburi mülki nikah tətbiq olundu. 1870-ci illərin sonlarında Bismark diqqəti siyasi katolikizmdən uzaqlaşdırdı və yaranan Alman sosialist hərəkatına hücum etdi. Bismark, təşkilatlarını təsirli şəkildə yayan və sosialistlərin təşviqat işlərini səmərəli şəkildə maneə törədə biləcək bir Antisosialist qanunun tətbiqini dəstəklədi. Kansler demokratik liberalizmi ləğv etmək istəyirdi. O, 1878-ci ildə Yeni Reystaq seçkilərini məcbur etmək üçün Antisosialist qanunu məsələsindən istifadə etdi və nəticədə liberallar itki verdi. Milli liberalların  və mühafizəkarların əksəriyyəti tərəfindən qanunun qəbul edilməsi ilə nəticələndi. Bismark milli və sosial birliyi təşviq edəcəyinə inandığı növbəti təşəbbüslərə başladı. Lakin bunların hamısı uğurlu deyildi.

Birinci dünya müharibəsində məğlub olan Almaniya özünəgəlmək üçün bir çox işlər görürdü. Lakin Veberin fikrincə Almaniyanın diplomatik uğursuzluqları, 1867-ci ildən bəri davam edən demokratikləşmə proseslərini nəzərə alan qanuni və funksional bir siyasi quruluş qura bilməməsi ilə daha da çətinləşdi. “Xarici siyasətindəki səhvlər sistemin səhvidir, şəxsin deyil” 1908-ci ildə sosioloqun fikrini müdafiə etdi.

Almaniyanın konstitusiya rejimi, dövlətin neytrallığını qorumaq və korrupsiyadan və səmərəsizlikdən qorunmaq kimi görünürdü. Ən əhəmiyyətlisi, almanların əksəriyyəti konstitusiya status-kvonun Almaniyanın federal dövlətlərini və bələdiyyələrini qoruyacağına və burada ən müasir “dövlət” funksiyalarının həyata keçirildiyinə inanırdılar.

Sənaye: 1871-1914-cü illərdə Almaniya İngiltərəni rəqib edən dünyanın ikinci ən güclü sənaye gücü oldu. 1895-1911-ci illərdə istehsal sektoru il ərzində orta hesabla 5 faiz artımla dayanmadan böyüdü. Yeni sənaye sahələrində ilk növbədə tikinti və metal emalı sahələrində məşğulluğun artması başqalarının, xüsüsən də toxuculuq, geyim və dəri ticarətinin azalması və ya durğunluğu ilə birlikdə getdi. 1871-ci ildən 1913-cü ilə qədər sənayedə kapital qoyuluşu yalnız 10 milyarddan 85 milyarda keçdi.

II Vilhelm: Onun zamanında Alman imperiyasının müstəmləkəçilik siyasəti genişlənir, bu da Afrikada və Çində hərbi toqquşmalara səbəb olur. Onun əsas mütttəfiqi Avstriya-Macarıstan idi. Vilhelm Böyük Biritaniya və Rusiya ilə münasibətləri yaxşı olsada I Dünya müharibəsinin qarşısını ala bilmir.

Ədəbiyyat:İmperial Germany (1871-1918) by James Retallack

Yazar: Zeynəb Hüseynzadə